Het tweede nummer van de jaargang 2023 van de Handelingen is zopas verschenen. Alle leden ontvangen het nummer in de brievenbus of tijdens de jaarvergadering op zaterdag 9 december. Een abonnement nemen op de lopende jaargang is nog steeds mogelijk: lid worden.

De nieuwe Handelingen tellen twee peer-reviewed artikels, twee korte bijdragen en als vanouds enkele boekbesprekingen en kroniekberichten.

Peer-reviewed artikels

Mathijs Speecke: ‘De ambachtelijke en industriële topografie van veertiende-eeuws Brugge. Een verkennende studie’

Binnen hun grenzen boden middeleeuwse steden plaats aan tal van ambachtelijke en industriële activiteiten. Toch weten we voor de Vlaamse steden amper waar deze activiteiten precies plaatsvonden en wat hun impact was op de ontwikkeling van het stadslandschap. Woonden ambachtslieden die hetzelfde beroep uitoefenden werkelijk zij aan zij in aparte straten of wijken? En wat waren de gevolgen van stedelijke groei en ambachtsspecialisatie op bestaande vestigingspatronen? In deze verkennende studie proberen we de problematiek voor het eerst op een meer systematische manier te benaderen voor de stad Brugge door twee bronnenreeksen, met name de confiscatierekeningen opgesteld in 1302 en een collectie van veertiende-eeuwse cijnsregisters, met elkaar te confronteren. De bijdrage toont aan dat de ambachtelijke en industriële topografie van middeleeuws Brugge veel dynamischer en complexer was dan wat straatnamen en theoretische modellen suggereren. Beroepsgroepen verhuizen van het centrum naar de stadsrand omwille van plaatsgebrek en gentrificatie, nieuwe clusters ontstaan door toenemende specialisering. Dat neemt niet weg dat de meeste beroepsgroepen een kenmerkend vestigingspatroon vertoonden dat het resultaat was van een complex kluwen van economische, ecologische, fysische, sociale en zelfs politieke overwegingen. Handwerklieden waren echter zelf geen passieve actoren in dit verhaal, maar streefden actief hun eigen belangen na, al dan niet ten nadele van het ‘algemeen belang’.

Jan Trachet: Brugge als brandpunt voor zestiende-eeuwse kaartproductie

De kaartproductie van manuscriptkaarten in het zestiende-eeuws Brugge, en bij uitbreiding het Brugse Vrije, toont de snelle evolutie van de karteermethodes in die periode. Met voornamelijk het kaartwerk van Pieter Pourbus als leidraad schetst dit artikel het kader waarbinnen die kaartproductie zich kon ontwikkelen. Daarbij wordt gefocust op vijf factoren die, hoewel ze afzonderlijk worden voorgesteld, intrinsiek met elkaar verbonden zijn. Brugges landschappelijke ligging op de rand van de kustvlakte zorgde ervoor dat technische en praktische voorkennis met betrekking tot waterstaatkunde, landmeetkunde en kustnavigatie al sinds de volle middeleeuwen circuleerden in de regio. Als laatmiddeleeuwse handelsmetropool kwam daar specifieke wiskundige kennis bij en werd de stad een aantrekkingspool voor vaardige schilders. Wanneer in het begin van de zestiende eeuw de vraag naar kaarten begint te stijgen, en publicaties met betrekking tot meet- en karteertechnieken voor regionale kaarten breed verspreid raken, blijkt in Brugge zowel de kennis als het talent aanwezig te zijn om de theorie om te zetten in de praktijk en tijdelijk te floreren als regionaal brandpunt voor kaartproductie.

Korte bijdragen

Bruno Comer: De Damse vaart: exponent van Napoleons maritieme politiek

Gilbert Tournoy & Paul Thoen: Een Roeselarenaar promoveert te Pavia in 1446